ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ျဖစ္ရပါေစမယ္ဟူေသာကတိစကား ရွိခဲ့သည္။ သုိ႔ရာတြင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္က်ဆုံးသြားၿပီးေနာက္ ေရးဆြဲအတည္ျပဳအပ္ ေသာ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒ၌ ခ်င္း၀ိေသသတုိင္းအတြင္းသုိ႔ အ႐ွိဳခ်င္းမ်ား မပါ၀င္ခဲ့သည့္အတြက္ ခ်င္းလူထုအဖုိ႔ ၀မ္းနည္းခဲ့ရေလသည္။ … (စာ ၃၁) မွ
ထုိခႏၲီးခ်င္းလူဦးေရသုံးသိန္းေက်ာ္အေနျဖင့္ မ်က္စိပြင့္သည္ျဖစ္ေစ မပြင့္သည္ျဖစ္ေစ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ား၏ အႏြယ္မ်ား အမ်ိဳး မ်ားသာျဖစ္သည္။ ခ်င္းဟူေသာ ေ၀ါဟာရသည္ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔လူမ်ိဳး ကုိ သိရွိမွတ္မိေစရန္ တပါးသူတုိ႔က ေခၚေ၀ၚလုိက္သည့္ အမည္ တခုျဖစ္သလုိ နာဂဟူသည္မွာလည္း အဂၤလိပ္တုိ႔က “ခႏီၲးခ်င္း” မ်ား အားေပးလုိက္သည့္ ႏြားကြဲက်ားကုိက္မူ၀ါဒ၏ လက္ေတြ႔ျပယုဂ္ ဆုိင္ရာ အမည္နာမတခုမွ်သာ ျဖစ္ေတာ့သည္။ ..(စာ ၃၃) မွ
ဆလုိင္းဟန္လင္း၏ ကမၻာတလႊား ခ်င္းအမ်ိဳးမ်ား ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ခ်င္းပုတ္ အသုံးအႏႈန္းကုိ ဦးသိန္းေဖျမင့္၏ စစ္အတြင္း ခရီးသည္ စာမ်က္ႏွာ ၁၂၁ တြင္လည္းေကာင္း၊ ၁၉၆၀ မတုိင္မီက မူလတန္းေက်ာင္းသုံး ပထ၀ီစာအုပ္ငယ္၌လည္းေကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္ကုိ ေတြ႔ရပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း ကဲ့သုိ႔ေသာ က်မ္းႀကီးက်မ္းခုိင္၌ပင္လွ်င္ ယင္းကဲ့သုိ႔ေသာ အသုံးအႏႈန္းကုိ ထည့္သြင္းထားသည္မွာ မ်ားစြာဘ၀င္မက် ျဖစ္ပါသည္။ ခ်င္းပုတ္ အသုံးအႏႈန္းမွာ ၿဗိတိသွ်မွတ္တမ္းမ်ားႏွင့္ ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း အလုိအရ ခ်င္းမ်ိဳးႏြယ္တစုကုိသာ ရည္ၫႊန္း ထားေသာ္လည္း ယင္း အသုံးအႏႈန္းသည္ ခ်င္းတမ်ိဳးသားလုံး အတြက္ မႏွစ္ၿမိဳ႕ဖြယ္ရာ အသုံးအႏႈန္းျဖစ္သည္ကုိ သတိျပဳသင့္ ေပသည္။ … (စာ ၃၈) မွ က်င္ေဒြးဘေမာင္၏ ခ်င္းသမုိင္းထဲမွ ေ၀ါဟာရ အမွားကုိ မီးေမာင္းထုိးျပျခင္း ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း မွီတင္းေနထုိင္ၾကေသာ ကခ်င္၊ ကယား၊ ကရင္၊ ခ်င္း၊ ဗမာ၊ မြန္၊ ရခုိင္၊ ရွမ္းစေသာ တုိင္းရင္းသား လူမ်ိဳးမ်ားအနက္ ဗမာလူမ်ိဳးတမ်ိဳးတည္း စီးပြားေရးအဆင့္အတန္း၊ လူမႈေရးအဆင့္အတန္း စသည္တုိ႔၌ တုိးတက္ျမင့္မားေနျခင္းျဖင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံ တုိးတက္သည္ဟု မဆုိႏုိင္ေပ။ ထုိ႔အတူ ကရင္လူမ်ိဳး၊ ရွမ္းလူမ်ိဳးစသျဖင့္ လူမ်ိဳးတမ်ိဳးမ်ိဳး တုိးတက္ျမင့္မားေန႐ုံျဖင့္ ဤျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံ တုိးတက္သည္ဟု မဆုိႏုိင္ေပ။ ဤႏုိင္ငံအတြင္း မွီတင္းေနထုိင္ၾကေသာ တုိင္းရင္းသား လူမ်ိဳးအားလုံး ဟန္ခ်က္ညီညီ တုိးတက္မွသာလွ်င္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံ တုိးတက္သည္ဟု ေခၚဆုိႏုိင္ေပသည္။ …(စာ ၄၀) မွ
ဆလုိင္းေစာေဖ၏ အမ်ိဳးသားေရးႏွင့္ခံယူခ်က္ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ခ်င္းတုိ႔၏ ကုိယ္က်င့္တရားသည္ လူမႈေရးဆုိင္ရာ ကုိယ္က်င့္တရား (Socialogical Ethic) မ်ားျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေခတ္ကာလ ေျပာင္းလဲလာေသာအခါ လူမႈေရးဆုိင္ရာ တုိ႔တြင္ အေျပာင္းအလဲမ်ား ရွိလာတတ္သည္။ ထုိအခါ အတိတ္၌ မွန္ကန္ေကာင္းမြန္ေသာ အျပဳအမူတုိ႔သည္ ယေန႔ေခတ္ကာလႏွင့္ မေလ်ာ္ညီေတာ့သည္ကုိ ေတြ႔ရသည္။ သုိ႔ျဖစ္၍ ခ်င္းတုိ႔၏ ကုိယ္က်င့္တရားကုိ ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္ သင့္ပါၿပီ။ … (စာ ၄၆) မွ
လူမ်ိဳးတုိင္းတြင္ ကုိယ္ပုိင္ အေတြးအေခၚမ်ားရွိသည္မွာ အမွန္ျဖစ္၏။ ကုိယ္ပုိင္အေတြးအေခၚမ်ား မရွိခဲ့ပါက အဓြန္႔ရွည္စြာ ယင္းလူမ်ိဳးသည္ သီးျခားရပ္တည္ႏုိင္မည္မဟုတ္ေပ။ သုိ႔ျဖစ္၍ ခ်င္းအမ်ိဳးသားမ်ားသည္ မိမိတိုိ႔၏ ႐ုိးရာအေတြးအေခၚမ်ားကုိ မွန္ကန္ႏုိင္သမွ် မွန္ကန္စြာ သိရွိရန္လုိသည္။ သတ္မွတ္ ေဖာ္ထုတ္ရန္ လည္း လုိအပ္သည္။ …(စာ ၄၇) မွ အက္ဒြပ္တီ၊ (ဆုိင္းလိန္) ၏ ခ်င္းယဥ္ေက်းမႈကုိ ဒႆန႐ႈေထာင့္မွ ေလ့လာျခင္း ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ခမီးဟူေသာ ေ၀ါဟာရမွာ ေခၚမီဟူေသာ စကားလုံးမွ စတင္လာျခင္းျဖစ္သည္။ ၎င္းတြင္ ေခၚကတပုိဒ္၊ မီကတစပုိဒ္ ျဖစ္သည္။ ေခၚဟူေသာ အပုိင္းမွာ (၀င္ေခၚ) ဟုေခၚၿပီး ရြာ၊ တြင္း၊ လုိဏ္ဂူမ်ားကုိ ဆုိလုိသည္။ မီဟူေသာ အဓိပၸါယ္မွာ (လတ္မီ) မွ လာျခင္းျဖစ္ၿပီး ေရြ႕လ်ားသည္ဟု အဓိပၸါယ္သက္ေရာက္သည္။ ၀င္ေခၚႏွင့္ လတ္မီကုိ ေပါင္းေရးေသာအခါ ေခၚမီျဖစ္လာသည္။ ထုိမွတဖန္ ခမီျဖစ္လာ၏။ ခမီဟူေသာ အဓိပၸါယ္မွာရြာမ်ား၊ တြင္းမ်ားတြင္ ေနထုိင္ၾကေသာ လူစုကုိ ေခၚသည္။ တနည္းအားျဖင့္ လူကုိ ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ ခမီမွ ယခုအခါခမီးဟူ၍ ေျပာင္းလာျခင္း ျဖစ္သည္။ ခမီးဆုိေသာစကားမွာလူဟုအဓိပၸါယ္ရလွ်င္ သီးျခားလူမ်ိဳး အမည္ရွိမည္ဟု ထင္စရာရွိပါသည္။ သုိ႔ေသာ္ထုိအခါက ေတာတြင္း တြင္ ေနထုိင္ၾကသူမ်ားျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အျခားေသာ လူမ်ိဳးစုမ်ား နည္းတူ အသိတရား မၾကြယ္၀ပဲျဖစ္ေနရာ ၎အရာ ကုိပင္ လူမ်ိဳးအျဖစ္ ခံယူၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ … (စာ-၄၉) မွ
သုိ႔ရာတြင္ ပါလီမန္ဒီမုိကေရစီေခတ္ လူမ်ိဳးစု အမတ္ဟူေသာ အရွိန္အ၀ါသည္ ရခုိင္တုိင္းရွိ ခမီးမ်ားသုိ႔လည္း ထိခုိက္လာပါသည္။ ၿမိဳ႕ရွင္ဘုရင္မ်ားသည္ ရခုိင္ရာဇ၀င္၌ ေနရာယူခဲ့ရာ ၎င္းကုိ အမွီျပဳ၍ ၎ၿမိဳ႕နယ္ရွိ ပညာတတ္ခမီးအခ်ိဳ႕က စုစည္းၿပီး “ၿမိဳ” အျဖစ္ ခံယူၾကသည္။ ရခုိင္တုိင္းရွိ ထုိအခ်ိန္က အရွိန္အ၀ါႀကီးခဲ့သူတုိ႔ထံမွ အကူအညီရယူၿပီး ရခုိင္တစ္ျပည္လုံးရွိ ခမီးတုိ႔ကုိ “ၿမိဳလူမ်ိဳး” အျဖစ္မတရားသင္းေၾကျငာခဲ့သည္။ ၿမိဳလူမ်ိဳး တုိးတက္ေရးအဖြဲ႔ ဟူ၍လည္း ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕နယ္တြင္ ၁၉၆၂ ခုုႏွစ္၌ ဆုိင္းဘုတ္တင္ခဲ့ၾကသည္။ ဤသုိ႔ သုံးစြဲမႈကုိ ထုိအခ်ိန္က ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ခမီးယဥ္ေက်းမႈေကာ္မတီ (ယခု) ခမီး (ခ်င္း) စာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအသင္း ရန္ကုန္တုိ႔က ကန္႔ကြက္ခဲ့ပါသည္။ …(စာ ၅၁) မွ
ဆလုိင္းအထန္လွ (ခမီး) ရခုိင္ျပည္နယ္ရိွ အ၀ခမီးတုိ႔အေၾကာင္း ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ခ်င္းေတးကဗ်ာရဲ႕ကဗ်ာပေဒသကုိေတာ့ ခ်င္းကဗ်ာ ေတြရဲ႕ “ရစ္သမ္” ကုိ အေတာ္ေလးနားရည္၀ၿပီးသေလာက္ရွိမွ မင္းတပ္ အထကဆရာ ဦးရွိန္းေဖလိန္းထံခ်ဥ္းကပ္း၊ ေမးျမန္းေလ့လာ ရပါတယ္၊ ဆရာရွိန္းျပတဲ့ နမူနာကဗ်ာႏွစ္ပုဒ္ကုိ စကားေျပျပန္တာ မဟုတ္ပဲ တုိက္႐ုိက္စာေၾကာင္းခ်င္း ေဘးခ်င္းယွဥ္ျပန္ဆုိၿပီး ပုံစံခ်ၾကည့္ရင္ ခ်င္းေတးကဗ်ာရဲ႕ “ထပ္ေက်ာ့သံ”သေဘာ အေျခခံကုိ ရိပ္စားမိလာႏုိင္ပါတယ္၊ အသံၾကားရရင္ေတာ့ ပုိေကာင္းပါတယ္၊ အသံဖမ္းကက္ဆက္ပါမသြားတဲ့အတြက္ ေနာင္အခါ ျပန္ဖြင့္ နားေထာင္ေစခ်င္လုိ႔ေတာ့ မရေတာ့ပါ။ …(စာ ၅၃) မွ
ကဗ်ာဆရာ ေမာင္စြမ္းရည္၏ မင္းတပ္ခ်ိဳးတုိ႔ရဲ႕ ကဗ်ာပေဒသ ေလ့လာေရးခရီး ေဆာင္းပါး …မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ဒီလုိနတ္ပြဲေတြမွာ ႏြားေနာက္ေကာင္ေရအနည္းအမ်ား ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ႏြားေနာက္ဟာ ပြဲလုပ္တဲ့ေနရာနဲ႔ မသာပြဲေတြမွာ သတ္ၿပီး သုံးစြဲၾကတယ္လုိ႔ပဲ ဆုိရမယ္။ ယေန႔ တခ်ိဳ႕ အျမင္က်ယ္တဲ့ ပုဂၢဳိလ္ေတြဟာ ႏြားေနာက္နဲ႔ ပြဲေတြမလုပ္ေတာ့ပဲ အသားေပၚေရာင္းျခင္းအားျဖင့္ မိမိအတြက္ ၀င္ေငြနဲ႔ ျပည္သူမ်ား အသားရရွိေရးအတြက္ အသုံးျပဳတာ ေတြ႔ရတယ္ အတုယူသင့္တယ္ လုိ႔ ဆုိခ်င္ပါတယ္။ …(စာ ၉၈) မွ
ေဒါက္တာ ဆလိုင္းလင္းေလာဟာ၏ ခ်င္းျပည္နယ္ သိပၸံနည္းက် ႏြားေနာက္ေမြးျမဴေရး ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ကြၽန္ေတာ္က ေျဖလုိက္သည္။ “ဟုတ္တယ္ဗ်၊ တကယ္ေတာ့ ဗိုလ္ႀကီးတုိက္ခြၽန္းရဲ႕ စြန္႔စားမႈေတြကုိ အဂၤလိပ္ ဘာသာနဲ႔ စာေစာင္ေပတဖြဲ႔ ထုတ္ေ၀ႏုိင္ရင္ ကမၻာ့စစ္သူရဲေကာင္း ေတြနဲ႔ ယွဥ္ၿပီး ႏုိင္ငံတကာက အံ့ၾသခ်ီးက်ဴးၾကရလိမ့္မယ္” … (စာ ၇၃) မွ /
ထုိအခ်ိန္မွာ ဗုိလ္ႀကီးတုိက္ခြၽန္းႏွင့္ ရဲေဘာ္သုံးဦးသည္ ေန႔လယ္မြန္းတည့္ခ်န္မွာ ရန္သူ႔စခန္းအလယ္သုိ႔အေသခံ ေျပာက္က်ားတပ္သားမ်ားအျဖစ္ လွ်ပ္တျပက္၀င္စီးသည္။ ရန္သူတုိ႔တပ္ဖြဲ႔ မ်ား အလယ္အူေၾကာင္း ၿပိဳက်ၿပီး ဆုတ္ခြာေျပးရသည္။ ဗမာ့ တပ္မေတာ္က ထုိအခ်ိန္တြင္ စနစ္တက်၀င္တုိက္၍ ရန္သူ႔ စခန္းကုိ ေအာင္ျမင္စြာ သိမ္းပုိက္မိၿပီ။ … (စာ ၇၄) မွ
စာေရးဆရာ တကၠသိုလ္စိန္တင္၏ ခ်င္းျပည္နယ္၏ ၾကယ္တပြင့္ (သုိ႔မဟုတ္) ဗိုလ္ႀကီးေအာင္ဆန္းသူရိယတုိက္ခြၽန္း ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့ ႏုိင္ငံေရးအေျပာင္း အလဲႀကီးေတြ၊ အျဖစ္အပ်က္ႀကီးေတြဟာ ကြၽန္ေတာ့္အဖုိ႔ငယ္ငယ္က ဖတ္ခဲ့ရတဲ့ ေရွးဂႏၲ၀င္က်မ္းႀကီးေတြနဲ႔ တူေနတယ္။ သည္က်မ္းႀကီးေတြကုိ ဖတ္သာဖတ္ခဲ့တယ္၊ တလုံးမွျပန္မရြတ္ႏုိင္ဘူး။ အမွတ္မရဘူး။ ဒါေပမယ့္ သည္အျဖစ္အပ်က္ေလးကေတာ့ ကြၽန္ေတာ့္စိတ္ထဲမွာ မၾကာခဏ ျပန္ေပၚတတ္တယ္။ ျပန္ေပၚတုိင္း ကြၽန္ေတာ့္ကုိ အရွက္ရေစတယ္။ ကိုယ့္ကုိယ္ကုိ စိတ္ထားျမင့္ျမတ္တဲ့လူ၊ ကုိယ္က်ိဳးမၾကည့္တဲ့လူျဖစ္ေအာင္ တုိက္တြန္းလႈံ႔ေဆာ္ ေနတယ္။ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္တုိ႔ သတၱိတုိ႔ရွိေအာင္ ေမြးေပးေနတယ္။ … (စာ ၈၃) မွ
စာေရးဆရာ ျမသန္းတင့္၏ အက်ႌစုတ္ေအာက္က ျဖဴစင္တဲ့ႏွလုံးသား (Lushun – A Little Incident) ဘာသာျပန္ ၀တၳဳတုိ … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
တုိင္းရင္းသား ခ်င္းအမ်ိဳးသားတုိ႔ဓေလ့ကား အိမ္ကုိ အလြန္အသာေပး၍ ေဆာက္လုပ္တတ္ၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ “ဟားခါး” နယ္မွ ခ်င္းအိမ္မ်ားမွာ အဂၤလိပ္ေခတ္ကတည္းက ႀကီးမားခန္႔ညားသျဖင့္ ေက်ာ္ၾကားသည္။ “ဆီးယင္း” ႏွင့္ “စုတ္တဲ” နယ္မ်ားက အိမ္မ်ားမွာလည္း ႀကီးမားခန္႔ညားရာ၌ ထင္ရွား ခဲ့သည္ဟု သိရသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း အဂၤလိပ္တုိ႔ကုိ ခုခံတုိက္ခုိက္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ မီး႐ႈိ႕ဖ်က္ဆီးျခင္းခံခဲ့ရသျဖင့္ ယေန႔ အခ်ိန္တြင္ မေတြ႔ၾကရ ေတာ့ပါ။ ၀မ္းနည္းစရာပင္။ … (စာ ၈၅) မွ ေမာင္ေပစိ၏ ခ်င္း႐ိုးရာအိမ္ တည္ေဆာက္ပုံ ေဆာင္းပါး …မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
သတုိ႔ခ်င္းမ်ိဳးႏြယ္၀င္တုိ႔သည္ ေဒသကုိလိုက္၍ ထာဒုိေခၚသတုိးခ်င္း၊ ေခါင္ဆုိင္ခ်င္း၊ ကူကီးခ်င္း၊ ထာဒုိကူကီးခ်င္း ဟူ၍ အမည္နာမအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ေခၚေ၀ၚၾကကာ ေသြးခ်င္းသားခ်င္း ျဖစ္လ်က္ သူစိမ္းတရံဆံမ်ားကဲ့သုိ႔ ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။ ျပဳမူဆက္ဆံ ခဲ့ၾကသည္။ … ကူကီးခ်င္း (Kuki Chin) ဟူေသာနာမသည္ အဂၤလိပ္စကားမွ ဆင္းသက္လာၿပီး ခ်င္းႏွင့္အတူတူပင္ျဖစ္သည္။ ေဒသကုိလုိက္၍ အိႏိၵယျပည္ဘက္တြင္ ကူကီးဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ျမန္မာျပည္ဘက္တြင္ ခ်င္းဟူ၍လည္းေကာင္း ေခၚဆုိၾကျခင္းျဖစ္ သည္။ ကူကီးဟူေသာ အေခၚအေ၀ၚကုိ အဂၤလိပ္တုိ႔က ပထမဦးဆုံး အသိအမွတ္ျပဳ သုံးစြဲျခင္းျဖစ္ၿပီး အဓိပၸါယ္အႏွစ္သာရအားျဖင့္ က်ယ္၀န္းနက္႐ႈိင္းေသာ သေဘာေဆာင္ၿပီး တမ်ိဳးတႏြယ္တည္းမွ ဆင္းသက္လာသည့္သန္မာထြားက်ိဳင္း ေျခတံရွည္ေသာ ေတာင္ေပၚ သားမ်ားဟု ဆုိလုိေပသည္။ ကူကီးသည္ ယေန႔အထိ အိႏိၵယ ျပည္ဘက္တြင္ အသုံးျပဳေသာအေခၚအေ၀ၚျဖစ္သည္။ … (စာ ၁၀၄) မွ ဆလုိင္းအဲလ္ထန္ေဘြ (ခမ္းပတ္) ၏ သတုိးခ်င္း ယဥ္ေက်းမႈသမုိင္းကုိ ဆန္းစစ္တင္ျပျခင္း ေဆာင္းပါး …မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
“မုိင္ေခါ႔ကုိ လက္ထပ္ၿပီး ဖလမ္းၿမိဳ႕ရဲ႕ လွပသာယာေရး ဖန္းတီးဖုိ႔ ဆလုိင္းျပန္ခဲ့တယ္”
“ဖလမ္းေျမ သာယာေရး တခုပဲလား ဆလုိင္းရယ္၊ ခ်င္းျပည္နယ္ႀကီး တခုလုံး သာယာတုိးတက္ေရးအတြက္ မဖန္တီး ေတာ့ဘူးလား”
“ဖလမ္းေျမဟာ ဆလုိင္းရဲ႕ ဇာတိေျမေလ၊ ဒီေျမ တုိးတက္ေရး အတြက္သာ ဆလုိင္းမွာ တာ၀န္ရွိတယ္မုိင္ေခါ႔”
“ဆလုိင္းရယ္ ၿမိဳ႕နယ္စြဲက ျပင္းထန္ႀကီးမားလွပါလား၊ ဆလုိင္းမွာေရာ မုိင္ေခါ႔မွာေရာ တာ၀န္ရွိေနတာက ခ်င္းျပည္နယ္ႀကီး တုိးတက္ဖုိ႔ကေန ျပည္ေထာင္စုႀကီးတည္ၿမဲဖုိ႔အထိ တာ၀န္ေတြ ရွိေနတယ္” …(စာ ၁၀၈) မွ
တကၠသုိလ္ခုိင္ထြန္း၏ ေၾကြးေၾကာ္သံမ်ားၾကားမွ အလွပန္းတစ္ပြင့္၀တၳဳတုိ… မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
မမမိလဲ သက္ျပင္း႐ႈိက္နဲ႔ ေခါင္းခါလုိက္ရျပန္တယ္။ “ခ်င္းျပည္နယ္ သားတုိ႔ရဲ႕ ဘ၀ဟာ မေပ်ာက္တဲ့ေရမႈန္ေရစ ဘ၀လုိ႔”ဆလုိင္းမႈန္းကေျပာေနတယ္။ သူတုိ႔မွာက ရာသီဥတုဒဏ္၊ သဘာ၀ ဒဏ္၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးခက္ခဲတဲ့ဒဏ္၊ အစားအေသာက္ ေခါင္းပါးတဲ့ဒဏ္၊ မဖြံ႔ၿဖိဳးလုိ႔ နိမ့္က်လြန္းတဲ့ဘ၀ဒဏ္၊ ဒဏ္ေပါင္းစုံကုိ ဘက္ေပါင္းစုံက ကာလအရွည္ၾကာ ခံေနရတာလုိ႔ ေလးေလး နက္နက္ ေျပာျပေနတယ္။ … (စာ ၂၈) မွ
စာေရးဆရာမ ခင္ေဆြဦး၏ ဘာအ႐ူးထတာလဲ ၀တၳဳတို … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
“လုံယူး” ပြဲမွာလည္း ေတးဆုိၾကတယ္။ အသုဘပြဲမွာ လည္း ေတးဆုိၾကတယ္။ ပြဲရွင္ကုိ ဂုဏ္ျပဳတဲ့ ေတးေတြကုိ ဖြဲ႔ဆုိၾကတယ္။ တခါတရံ အသုဘပြဲမွာ မူးမူး႐ူး႐ူးနဲ႔ ေတးဆုိၾကေတာ့ ေသသူဟာ ဘယ္သူ႔ဆီမွာ ေၾကြးဘယ္ေလာက္က်န္တယ္ ဆုိတာမ်ိဳးေတြပါ ထည့္သြင္း သီဆုိမိတတ္တယ္တဲ့။ အဲဒီအခါမ်ိဳးမွာေတာ့ ေသသူရဲ႕ အိမ္သားေတြနဲ႔ ေတးဆုိသူတုိ႔ ရန္ျဖစ္တတ္ပါသတဲ့။ … (စာ ၅၃) မွ
ကဗ်ာဆရာေမာင္စြမ္းရည္၏ မင္းတပ္ခ်ိဳးတုိ႔ရဲက ကဗ်ာပေဒသ ေလ့လာေရးခရီး ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ခ်င္းတုိ႔၏ အခ်င္းခ်င္း စစ္ခင္းပုံကုိ ၾကည့္ၿပီး ေရွာင္ရန္ ႏွင့္ ေဆာင္ရန္အခ်က္မ်ားကုိ သုံးသပ္သင့္ေပသည္။ ေရွာင္ရန္ အခ်က္မ်ားမွာ ခ်ိဳအခ်င္းခ်င္း၊ ခ်င္းအမ်ိဳးသား အခ်င္းခ်င္းတုိ႔ အၾကား စစ္ခင္းတုိက္ခုိက္ သတ္ျဖတ္ၾကသည့္ စနစ္ဆုိးကုိ အျမစ္ပါမက်န္ အၿပီးအပုိင္ တုိက္ဖ်က္ရန္ လုိအပ္သည္။ ယေန႔အထိ အခ်င္းခ်င္း စစ္ခင္းတုိက္ခုိက္မႈ မရွိေတာ့ေသာ္လည္း ယင္း၏ အေမြဆုိး အဆြယ္အပြားအျဖစ္ ယေန႔အထိ ၾကြင္းက်န္ေနေသးသည့္ ခ်င္းအႏြယ္၀င္ အခ်င္းခ်င္း၊ မ်ိဳးႏြယ္စုအလုိက္ ေဒသအလုိက္ က်ဥ္းေျမာင္းစြာ ရပ္တည္လႈပ္ရွား ယွဥ္ၿပိဳင္ေနၾကသည့္ အေျခအေနမွ ခ်င္းအမ်ိဳးသားထုတရပ္လုံး စည္းလုံးညီၫြတ္ေရးကုိ အခုိင္အမာ ရယူတည္ေဆာက္ၾကရန္ ခ်င္းအမ်ိဳးသား တည္းဟူေသာ က်ယ္၀န္းျမင့္မားေသာ အေျခအေနသုိ႔ တက္လွမ္းရပ္တည္ လႈပ္ရွားၾကရန္ လုိအပ္သည္။ … (စာ ၆၄) မွ
ဆလုိင္ဓူ၀ံနီ၏ ခ်ဳိတုိ႔အခ်င္းခ်င္း စစ္ခင္းပုံ ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
အျခားသမုိင္း အေထာက္အထားတခုမွာ လုိင္းလြန္မွ ေပါက္ဖြားလာၾကေသာ ခ်င္းလူမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားမွအပ အျခား ခ်င္းလူမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားက မိမိတုိ႔ကုိယ္ကုိ “လုိင္း” သုိ႔မဟုတ္ “လုိင္မီး” ဟု ေခၚေ၀ၚသုံးစြဲျခင္း မရွိျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ လုိင္လြန္းမွ ဆင္းသက္ လာသူမ်ားသာလွ်င္ “လုိင္မီး” ဟု မိမိတုိ႔ကုိယ္ကုိ ေခၚဆုိၾကေလသည္။ ထုိသုိ႔ မိမိတုိ႔ကုိယ္ကုိ “လုိင္မီး” ဟု ေခၚဆုိ သမုတ္ၾကသကဲ့သုိ႔ တမိဖြား ေသြးခ်င္းသားခ်င္းအားလုံးကုိလည္း “လုိင္မီး” ဟု သတ္မွတ္ေခၚ ဆုိၾကသည္။ ထုိနည္းလည္းေကာင္း ဇုိမီး၊ ခ်ိဳး၊ ႐ွဳိ (အ႐ွိဳ)၊ ခူမီး၊ မီဇုိ စသည္ျဖင့္ ေနရာေဒသအလုိက္ မိမိတုိ႔ကုိယ္ကုိ ေခၚဆုိၾကသကဲ့သုိ႔ ယင္းတုိ႔သည္ ညီအစ္ကုိ ေသြးခ်င္းသားခ်င္း အားလုံးကုိလည္း ဇုိမီး၊ ႐ွိဳ၊ ခူမီး၊ မီဇုိစသည္ျဖင့္ ေခၚေ၀ၚသတ္မွတ္ ၾကသည္။ … (စာ ၁၁၂) မွ
သမုိင္းသုေတသီ၏ “လုိင္း” အစ လုိင္လြန္းက ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
“ထာဒုိ” ဟူေသာ အမည္နာမ၏ အသံထြက္အမွန္မွာ ထာဒုိ (Thadou) ျဖစ္၍ တီးတိန္ဘာသာျဖင့္ အသံလွယ္လုိက္ ေသာအခါ ထာ့ဒုိ (Thahdou) ဟူ၍ ျဖစ္လာသည္။ အသံလွယ္ ေျပာဆုိသုံးစြဲေသာ “ထာ့ဒုိ” တြင္ “ထာ့” (Thah) ဆုိသည္မွာ “သတ္ျဖတ္သည္” ဟူေသာ အနက္အဓိပၸါယ္ ထြက္လာေလသည္။ “ထာဒုိ” ဟူေသာ အသံထြက္အမွန္ျဖင့္ ေျပာဆုိသုံးစြဲပါက မည္သည့္ အနက္အဓိပၸါယ္မွ် မထြက္ပဲ လူမ်ိဳးတမ်ိဳး၏ အႏြတၱသညေခၚစရာ အမည္နာမ ျဖစ္သည္ဟူ၍ သိရွိႏုိင္သည္။ တီးတိန္ဘာသာျဖင့္ “ထာ့ဒုိ” ဟု ေခၚဆုိလုိက္ေသာအခါ နယ္ခ်ဲ႕တုိ႔က အခြင့္ေကာင္းယူ၍ တုိင္းရင္းသားအခ်င္းခ်င္း ယုန္ထင္ေၾကာင္ထင္ ျဖစ္လာေစရန္ ေသြးခဲြေရးလက္နက္အျဖစ္ သုံးစြဲလုိက္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ …(စာ ၁၁၅) မွ
တန္ဆြင္ခန္႔၏ ဆုိးေမြမွ ေကာင္းေမြသုိ႔ ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ရာစုႏွစ္ထက္၀က္နီးပါးမွ် ေအ၊ဘီႏွင့္ စီ ဘယ္ဟာလဲ ဘယ္ဟာျဖစ္သင့္သလဲ၊ ေအျဖစ္သင့္သည္။ ဘီကုိ ေရြးခ်ယ္မည္၊ စီသာလွ်င္ အသင့္ေတာ္ဆုံး၊ ေလသံတုိ႔သည္ကား တထပ္တည္းမက် ႏုိင္ခဲ့။ ေလသံတထပ္တည္း မက်သည္ကထားဦး၊ ေအကုိ ႀကိဳက္ႏွစ္သက္သူသည္ ေအၿမိဳ႕နယ္သား (မ်ိဳးႏြယ္သားမ်ားသာ) မ်ားျဖစ္ၿပီး က်န္ေဒသသားတုိ႔ကလည္း မိမိတုိ႔၏ ေဒသသုံးဘာသာစကား ဘီသာလွ်င္၊ စီသာလွ်င္စသည္ျဖင့္ မိမိကုိယ္ကုိ ေရွ႕တန္းတင္မႈသည္ ႀကီးမားစြာ ရွင္သန္ခဲ့ပါသည္။ … (စာ ၁၂၂) မွ
…အမွန္မွာ ဟြာလ္ငုိး (Hualngo) ဘာသာစကားကုိ ခ်င္းဘုံဘာသာစကားအျဖစ္ သတ္မွတ္သင့္ေၾကာင္း အယူအဆသည္ ယခုမွေပၚ ေပၚထြက္လာေသာ အယူအဆ မဟုတ္ပါ။ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္၏ သမုိင္းပါေမာကၡ လုပ္ကုိင္ခဲ့ဖူးေသာ G.H. Luce (ပါေမာကၡလုစ္) သည္ ခ်င္းျပည္ေဒသ အသီးသီးတြင္ Linguistic Survey ဘာသာစကားေလ့လာ ဆန္းစစ္ခ်က္ ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး စာတမ္းတစ္ေစာင့္ ျပဳစုခဲ့ပါသည္။ Professor Luce ၏ သုေတသနျပဳခ်က္အရ ဟြာလ္ငုိးစကားသည္ ခ်င္းဘုံဘာသာ စကားအတြက္ အသင့္ေတာ္ဆုံး ဘာသာစကားျဖစ္ေၾကာင္း အခုိင္အမာ တင္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ … (စာ ၁၂၃) မွ
မုိင္မင္းရီးဟုိင္ (ခ်င္းျပည္) ၏ စာေပအေတြး အေခၚသစ္ ေပၚထြန္းၿပီ ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ေဆးတံကုိခံ၊ ပါးမဲျခယ္တုိး၊ ျခင္းေတာင္းပုိးသူ၊ မီးခုိး ထဲကခ်င္းမပ်ဳိ၊ ကားကုိျမင္ေတာ့ ခုန္ေပါက္ေရွာင္။ လက္မွာေလးျမား၊ ခါးမွာဓါးနဲ႔၊ ႏြားေနာက္အိပ္မက္၊ ေခါင္အိပ္မက္သူ၊ ေတာင္ထက္ ေတာၾကား၊ ေရြ႕ေရြ႕သြားယင္း၊ ကားကုိျမင္ေတာ့ အိပ္မက္ျပယ္။ … ကဗ်ာဆရာ ေမာင္စြမ္းရည္၏ မႈိင္းျပာရီညိဳ ခ်င္းတုိ႔စံရာ ကဗ်ာ … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ခ်င္းမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား၏ အမည္တုိ႔ကုိ မွည့္ေခၚရာတြင္ လည္း ႀကိဳက္ရာအမည္ မွည့္ေခၚခဲ့သည္ကုိ ေတြ႔ရပါသည္။ မင္းတပ္ၿမိဳ႕ အေနာက္ဘက္ေဒသတြင္ ေနထုိင္၍ အနီေရာင္ ဆုိးေသာ ႀကိမ္ေခြမ်ားကုိ ႐ုိးရာ အလွအပအျဖစ္ ၀တ္ဆင္သူ ခ်င္းအမ်ိဳးႏြယ္စု မ်ား၏ ခ်င္းဘာသာစကားျဖင့္ မူရင္းအမည္မွာ “မကန္း” ျဖစ္ပါသည္။ ယင္းအမည္ကုိ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ မသိရွိေသာအခါ ႀကိမ္ေခြမ်ား ၀တ္ဆင္သည္ကုိ အစြဲျပဳလ်က္ ႀကိမ္ေခြ၀တ္ခ်င္းမ်ား (Cane Balley Chins) ဟု ၿဗိတိသွ်တုိ႔က အမည္ေပးခဲ့သည္။ … (စာ ၃၇) မွ က်င္ေဒြးဘေမာင္၏ ခ်င္းသမုိင္းထဲမွ ေ၀ါဟာရ အမွားကုိ မီးေမာင္းထုိးျပျခင္း ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ခ်င္းအိမ္မ်ားကုိ သက္ကယ္ျဖင့္ မုိးေလ့ရွိသည္။ သက္ကယ္ျမက္သည္ ၅ ေပမွ ၆ ေပအထိ ရွည္ၿပီး အမုိးကုိ အထူတေပနီးပါးရွိေအာင္ မုိးတတ္သည္။ ခ်င္းေတာင္ကဲ့သုိ႔ ေဆာင္းခါ အလြန္ေအးေသာ အရပ္မ်ား၌ သက္ကယ္အမုိး ထူထူႀကီးမွာ ေန႔အခါ ေအးၿပီး ေဆာင္းအခါ ေႏြးသျဖင့္ ရာသီဥတုႏွင့္ အကုိက္ပင္ ျဖစ္သည္။ ဤသုိ႔ေသာ သက္ကယ္အမိုး ထူထူႀကီးမ်ားကုိ တိဘက္၊ တ႐ုတ္ႏွင့္ ကိုရီးယား၊ ဂ်ပန္ ေတာအိမ္မ်ား၌လည္း ေတြ႔ရသည္။ … (စာ ၈၆) မွ
ေမာင္ေပစိ၏ ခ်င္း႐ိုးရာအိမ္ တည္ေဆာက္ပုံ ေဆာင္းပါး …မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ကေနဒီေတာင္ထိပ္၊ ကေနဒီေတာင္ထိပ္၊ တိမ္လိပ္က ဆြတ္ျဖဴ၊ ႏွင္းျဖဴက ဆြတ္ေဖြး၊ စိမ္းေရာင္စုိ၊ ၿမိဳင္ထုိထုိ ေတာညိဳလဲ့ရယ္၊ ျမရဲ႕အေသြး။ …
ကဗ်ာဆရာ ပ်ဥ္းမနား ေမာင္နီသင္း၏ ခ်င္းေတာင္တန္း ခရီးသည္ ကဗ်ာ … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
“ေျပာမလား၊ မေျပာဘူးလား၊ အခ်ိန္မဆဲြနဲ႔” မ်က္လုံး အစုံမွိတ္ထားလုိက္ပါသည္။ သစၥာေဖာက္ နယ္ခ်ဲ႕လက္ပါးေစ ခ်င္းစကားျပန္ႀကီးကုိ စုိက္စုိက္ၾကည့္ၿပီး – “ကြၽန္မ ေျပာလုိက္ယင္ ရြာသားေတြအကုန္ ဒုကၡေရာက္မယ္၊ အညႇဥ္းဆဲခံရမယ္၊ တုိ႔ခ်င္းျပည္ရဲ႕ လြတ္လပ္မႈႀကီး ဘယ္ေတာ့မွ ေအာင္ျမင္မွာ မဟုတ္ ဘူး၊ ကြၽန္မမေျပာဘူး၊ ဘယ္ေတာ့မွ မေျပာဘူး၊ ကြၽန္မအေသခံမယ္” ျပတ္သားေသာ အဓိဠာန္။ ခုိင္မာေသာ ေတာ္လွန္စိတ္။ … (စာ ၉၉) မွ
ဆလုိင္းဂ်ိဳးသိန္း၏ ဇုိေဟဆာ ပန္းပြင့္ခါမွ ၀တၳဳတုိ … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
တကယ္ေတာ့ ဆလုိင္း-မုိင္ (Salai – Mai) ဆုိတာ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔တေတြရဲ႕ နာမည္ေရွ႕မွာ ပြင့္ဖူးေနတဲ့ အလွပန္း တခုသာ မကပဲ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ႏွလုံးသားထဲမွာ ခိုင္မာစြာ အျမစ္တြယ္ေနတဲ့ ေမတၱာပြင့္ပန္းလဲ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆုိေတာ့ သဘာ၀ပန္းအလွေတြလုိ ေျမျပန္႔ေတာင္ေပၚရယ္လုိ႔ ေနရာေဒသကုိ ခြဲျခားၿပီး ဖူးပြင့္ႏုိင္တဲ့ပန္းမဟုတ္ပဲ ႏွလုံးသားရွိတဲ့ ခ်င္းလူငယ္ေတြရဲ႕ ႏွလုံးသားတုိင္းမွာ လွပေ၀ဆာစြာ ဖူးပြင့္ႏုိင္ၿပီး မႀကဳံဘူးတဲ့ စိတ္ဓါတ္ သစ္ေတြနဲ႔ အေတြးအျမင္သစ္ေတြကုိ ဒီပြင့္ပန္းက ေပးစြမ္းႏုိင္ခဲ့ တာေၾကာင့္ပါပဲ။ … (စာ ၁၂၀) မွ
ဆလုိင္းကစ္ (ပ္) (ခ်င္းျပည္) ၏ ဖူးပြင့္ ေ၀ဆာေနေသာ ပြင့္သစ္ပန္းကေလးမ်ား စာညြန္႔ စာပေဒသာ … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
လူမ်ိဳးတုိင္းတြင္ ကုိယ္ပုိင္ အေတြးအေခၚမ်ားရွိသည္မွာ အမွန္ျဖစ္၏။ ကုိယ္ပုိင္အေတြးအေခၚမ်ား မရွိခဲ့ပါက အဓြန္႔ရွည္စြာ ယင္းလူမ်ိဳးသည္ သီးျခားရပ္တည္ႏုိင္မည္ မဟုတ္ေပ။ သုိ႔ျဖစ္၍ ခ်င္းအမ်ိဳးသားမ်ားသည္ မိမိတုိ႔၏ ႐ုိးရာအေတြးအေခၚမ်ားကုိ မွန္ကန္ႏုိင္သမွ် မွန္ကန္စြာ သိရွိရန္လုိသည္။ သတ္မွတ္ ေဖာ္ထုတ္ရန္လည္း လုိအပ္သည္။ … (စာ ၄၇) မွ
အက္ဒြပ္တီ၊ ဆုိင္းလိန္၏ ခ်င္းယဥ္ေက်းမႈကုိ ဒႆန႐ႈေထာင့္မွ ေလ့လာျခင္းေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
လမ္းေဘး၌ သစ္ခြပန္းမ်ိဳးစုံ ေတြ႔ရသည္။ ေၾကြအံ့ဆဲဆဲ အေရာင္ခပ္မြဲမြဲ ေတာင္ဇလပ္ ျဖဴနီမ်ားလည္း ေတြ႔ရသည္။ ေတာင္ဇလပ္ပန္းႏွင့္ ခ်ယ္ရီပန္းမ်ားသည္ ခ်င္းေတာင္တန္းႀကီး၏ သဘာ၀ ပန္းဥယ်ာဥ္တြင္ ေဆာင္းက်က္သေရေဆာင္ ပန္းဘုရင္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ယခုမူ ေႏြရာသီ ေရာက္ၿပီမုိ႔ ေႏြပန္းမ်ား အၾကား၀ယ္ မ်က္ႏွာငယ္ရရွာၿပီ။ … (စာ ၆၇) မွ
၀ိဇၨာသိန္းေလး (ရန္ကုန္ တကၠသုိလ္) ၏ အိမ္မက္လွလွ မက္ပါေစ ၀တၴဳတုိ … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ဟြာလ္ငုိစာေပ ဘာသာစကားမွာ သင္ယူရန္ လြယ္ကူ ရွင္းလင္း၍ အသံထြက္လည္း ခက္ခဲမႈမရွိေပ။ ေနာက္တခ်က္မွာ တီးတိန္းေဒသစကား၊ ဖလမ္းေဒသစကား၊ ဟားခါးေဒသစကား၊ ပလက္၀၊ ကန္ပက္လက္ စသည္ျဖင့္ ေဒသၿမိဳ႕နယ္ စာေပဘာသာ စကားတုိ႔မွာ ၿမိဳ႕နယ္ေဒသကုိ အေျခစုိက္သည့္စာေပ ဘာသာစကားမ်ားျဖစ္ေသာေၾကာင့္ တညီတၫြတ္တည္း သေဘာတူလက္ခံၾကရန္ မလြယ္ကူေပ။ ေရွးယခင္က ဤကဲ့သုိ႔ ေဒသၿမိဳ႕နယ္ကုိ အေျခစုိက္သည့္ စာေပဘာသာစကားတခုခုကုိ မူတည္အျဖစ္ ေရြးခ်ယ္လုိၾကေသာ ဆႏၵစြဲႀကီးမႈမ်ားေၾကာင့္ အေပးအယူမမွ်ႏုိင္၊ အယူအဆ တင္းမာၾကကာ စည္းလုံးေရးထက္ ၿပိဳကြဲေရးသုိ႔ ဦးတည္သည့္ ေျခလွမ္းအမွားမ်ားကုိ က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကသည္။ … (စာ ၇၂) မွ
ဆလုိင္းေဗြမဏ္၏ ခ်င္းဘုံစာေပႏွင့္ ဘုံစကားအတြက္ မလြဲမေသြေက်ာ္ျဖတ္ရမည့္ ေတာ္လွန္ေရးစခန္း အဆင့္ဆင့္မ်ား ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၀-၈၁
ယေန႔ေပၚထြန္းလာေသာ စာေပသစ္ အေတြးအေခၚသည္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားတုိ႔၏ ဘာသာစကား အမ်ိဳးေပါင္း (၆၀) ေက်ာ္ ရွိသည့္အနက္ မည္သည့္ဘာသာစကား၊ မည္သည့္စာေပကုိမွ အေပ်ာက္အပ်က္ ခံလိမ့္မည္မဟုတ္ပါ။ ယင္းအမ်ိဳးေပါင္း (၆၀) ေသာ ခ်င္းဘာသာစကားအနက္ ေပထက္အကၡရာတင္ၿပီးေသာ ဘာသာစကားမ်ား ရွိသလုိ ေပထက္အကၡရာမတင္ရေသးေသာ ခ်င္းဘာသာစကား အေျမာက္အျမား က်န္ရွိေနပါသည္။ ယင္းသုိ႔ ေပထက္အကၡရာမတင္ရေသးေသာ ခ်င္းဘာသာစကားတုိ႔ကုိ ထန္းသိမ္းျမင့္တင့္၍ ေပထက္အကၡရာတင္ေပးရန္သည္ ယေန႔ စာေပသစ္ေတာ္လွန္ေရး၏ တာ၀န္တရပ္ျဖစ္ပါသည္။ … (စာ ၁၂၄) မွ မုိင္မင္းရီးဟုိင္ (ခ်င္းျပည္) ၏ စာေပအေတြးအေခၚ သစ္ေပၚထြန္းၿပီ ေဆာင္းပါး …မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၁-၈၂
ေတာင္တန္းျပာကုိ၊ အလြမ္းပုိရင္လဲ ရင္ထဲအားျဖည့္ ေပ်ာ္ေမြ႔လုိက္ပါ ခ်င္းျပည္သာဖုိ႔တုိ႔လာတာမဟုတ္လား … တုိ႔ျပန္တဲ့အခါ ခ်င္းျပည္မုခ်သာရမည္။ …
မုိင္မုိင္ (ဇလပ္ေျမ) ၏ ကံ့ေကာ္ေတာမွ ေတာင္ျပာတန္းသုိ႔ ကဗ်ာ … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၁-၈၂
ထုိ႔ေၾကာင့္ ဘုံဘာသာစကား ေဖာ္ထုတ္ေရးတြင္ ေလ့လာေဆြးေႏြးၿပီးမွ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းထက္ သတ္မွတ္ၿပီး မွ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ဘုံဘာသာစကားကုိ ခ်င္းျပည္သူလူထုအားလုံး တတ္သိနားလည္ေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္းသည္သာ အေကာင္းဆုံးနည္းျဖစ္သည္ဟု ယုံၾကည္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “သတ္မွတ္” ဖုိ႔က ပထမ လူထုလက္ခံၿပီး နားလည္ေအာင္ ႀကိဳးစားဖုိ႔က ဒုတိယဦးစား ေပးသင့္သည္ဟု ျမင္ပါသည္။ … (စာ ၃၁) မွ
ဆလုိင္းဖြန္ကားရ္ထန္၏ ခ်င္းဘုံစကား သတ္မွတ္ရန္ နည္းစနစ္သစ္ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၁-၈၂
ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သည္ ေလးနက္ေသာအဓိပၸါယ္၊ ျပည့္၀ေသာအႏွစ္သာရ၊ ခုိင္လုံေသာ သမုိင္းေနာက္ခံ ရွိေနပါေသာ္ လည္း စည္းလုံးညီၫြတ္ေရးကုိ မ႐ႈစိမ့္လိုသူမ်ား၏ စုံစမ္းေႏွာက္ ယွက္ျခင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးကုိ ခံရပါသည္။
တုိင္းရင္းသား စည္းလုံးညီၫြတ္ေရးကုိ ဥပကၡာျပဳေသာ ပါလီမန္အရင္းရွင္ေခတ္တြင္ ပေဒသရာဇ္ အၾကြင္းအက်န္မ်ားသည္ “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” ေအာင္ပြဲကုိ လုိလားႏွစ္သက္ျခင္း မရွိသည္ႏွင့္ အညီ ၁၉၅၆-၅၇ ခုႏွစ္တြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ကုိ ဖ်က္သိမ္းရန္ နည္းမ်ိဳးစုံျဖင့္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ သုိ႔ေသာ္ ခ်င္းျပည္သူလူထု တရပ္လုံး ခ်င္းႏုိင္ငံေရးသမားမ်ားႏွင့္ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ရွိ ခ်င္းေက်ာင္းသား မ်ားက ဆႏၵျပကန္႔ကြက္ခဲ့သျဖင့္ မဖ်က္သိမ္းျဖစ္ခဲ့ေခ်။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားမ်ား စည္းလုံးညီၫြတ္စြာျဖင့္ နယ္ခ်ဲ႕ကုိ ေတာ္လွန္ခဲ့ေသာ ရဲရင့္ေတာက္ေျပာင္သည့္ သမုိင္း၏ ေရာင္ျပန္ ဟပ္မႈ၊ ခ်င္းျပည္သူတုိ႔၏ မြန္ျမတ္ေသာ ျပည္ေထာင္စုစိတ္ဓါတ္ကုိ ထိန္းသိမ္းလုိသည့္ဆႏၵ ျပင္းျပမႈတုိ႔ေၾကာင့္ “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” သည္ ယေန႔တုိင္ တည္တံ့ခုိင္ၿမဲျခင္းျဖစ္သည္။ … (စာ ၃၉) မွ
ဆလုိင္းလ်န္မႈန္း၏ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၁-၈၂
ကြၽန္ေတာ္သည္ငယ္စဥ္က အေမရိကျပည္ေထာင္စု၏ သမၼတတဦး ျဖစ္လာေသာ အဗရာဟင္ လင္ကြန္း၏ အတၳဳပတၱိကုိ ဖတ္ရစဥ္ လင္ကြန္းသည္ ခုနစ္မုိင္ခရီးကုိ ေျခက်င္သြား၍ ေက်ာင္းတက္ခဲ့သည္ဟူေသာ အေၾကာင္းကုိ ဖတ္ခဲ့ရဖူးပါ၏။ ထုိစဥ္က ကြၽန္ေတာ္ လင္ကြန္းကုိ ခ်ီးက်ဴးခဲ့မိသည္။ ယခုကား ျပန္လည္ စဥ္းစားရေလၿပီ။ လင္ကြန္းတုိ႔ ေခတ္တြင္ ေမာ္ေတာ္ကားမ်ား မေပၚေသး။ ယေန႔ေခတ္တြင္ကား ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ႀကီး၌ ကားမ်ိဳးစုံေနေလၿပီ။ ဇိမ္ခံကား၊ ဘတ္စ္ကား၊ တက္စီမွအစ ကားမ်ိဳးစုံထြန္းကား ေသာေခတ္။ သည္လုိေခတ္မ်ိဳး တြင္ ဆယ့္ေလးငါးမုိင္ ေတာင္ဆင္းေတာင္တက္ခရီးကုိ အပတ္စဥ္ရိကၡာ ထုပ္ကုိ ထမ္းပုိးလ်က္ ေက်ာင္းတက္ေနၾကရေသာ ခ်င္းလူငယ္တုိ႔ကုိ ကြၽန္ေတာ္သည္ လင္ကြန္းထက္ပင္ ခ်ီးက်ဴးမိပါေလေတာ့သည္။ … (စာ ၅၀) မွ စာေရးဆရာ မင္းေက်ာ္၏ ခ်င္းျပည္နယ္က လူငယ္မ်ား ေဆာင္းပါး …မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၁-၈၂
ဥပမာအားျဖင့္ တန္ဇန္းနီးယားႏုိင္ငံတြင္ ဆြာဟီလီကုိ ဘုံအျဖစ္ သတ္မွတ္သကဲ့သုိ႔ သတ္မွတ္ရေပလိမ့္မည္။ မည္သည့္ ေဒသသႏၲရစကားကုိ ဘုံစာေပအျဖစ္ သတ္မွတ္ရမည္ ဟူသည္ကား ဘာသာစကားသက္သက္ကုိ ၾကည့္၍မရေတာ့။ သမုိင္းေၾကာင္းႏွင့္ တကြ အနာဂတ္ကုိပါ ၾကည္လင္စြာ ျမင္တတ္ရေပမည္။ သတ္မွတ္ လုိက္သည့္ ဘုံစာေပသည္ ႐ုံးသုံး၊ ေက်ာင္းသုံး၊ ျဖစ္မလာသည့္တုိင္ ခ်င္းလူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ ယဥ္ေက်းမႈသစ္ကုိ ဖြင့္လွစ္မည့္ေသာ့ခ်က္ အခရာပင္ ျဖစ္လိမ့္မည္။ … (စာ ၅၅) မွ ဆလုိင္းသူမႊီး၏ ခ်င္းျပည္သူတုိ႔၏ ဘုံစာေပေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၁-၈၂
သူတုိ႔သည္ အိမ္ေထာင္ေရး အေၾကာင္းကုိသာ ဦးစားေပး ေျပာဆုိၾကေလသည္၊ “အိမ္က အဘုိးႀကီးကုိ ၾကည့္မရတဲ့ အေၾကာင္း အၿမဲစိတ္ညစ္ရတဲ့အေၾကာင္း” တေယာက္ကေျပာသည္၊ တေယာက္ကေတာ့ “ငါသိရသေလာက္ေတာ့ တျခားေဒသေတြမွာ ဒီလုိေစ့စပ္မႈမ်ိဳးမရွိဘူးတဲ့။ တုိ႔ဆီမွာေတာ့ မိန္းကေလးက ဆုံးျဖတ္ ပုိင္ခြင့္၊ ေျပာပုိင္ခြင့္ေတြ မရွိဘူး။ ေခြးႏွင့္ ၀က္သာသာပဲကြာ၊ ထုိင္ဆုိ ထုိင္၊ ထဆုိထရတဲ့ ဘ၀မွာ ေနရတာစိတ္ညစ္လာၿပီ” စသည္ျဖင့္ သူတုိ႔ခံစားခ်က္ကုိ သူတုိ႔ ထြက္ဆုိသြားၾကသည္။ … (စာ ၆၃) မွ
ဆလုိင္းေဂဟာ သိန္းထန္းႏုိင္း (မင္းတပ္) ၏ ဟန္တုိ႔၏ ေစ့စပ္မဂၤလာ ေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၁-၈၂
ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ ဒီေန႔ လူငယ္မ်ိဳးဆက္သစ္ေတြ အပူတျပင္း ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ “ညီၫြတ္ေရး တည္ေဆာက္မႈေတြဟာ ဘယ္သူ႔အတြက္လဲ၊ ဒီေန႔ေခတ္မ်ိဳးဆက္သစ္ေတြအတြက္ ဆုိတာထက္ အဓိကအားျဖင့္ လာလတၱံ႔ေသာ ခ်င္းလူ႔အႏြယ္ဆက္ ေတြရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိယင္ ပုိမုိမွန္ကန္ ပါလိမ့္မယ္။ အခုကြၽန္ေတာ္တုိ႔ အပင္ပန္းအဆင္းရဲခံၿပီး စုိက္ပ်ိဳးေနတဲ့ ပန္းသီးပင္ေတြက အသီးအပြင့္ေတြဟာ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ စားသုံးဖုိ႔ဆုိတာထက္ အနာဂတ္ခ်င္းလူ႔အႏြယ္ဆက္ေတြအတြက္လုိ႔ ေျပာယင္ပုိၿပီး မွန္ကန္ပါလိမ့္မယ္။” … (စာ ၇၀) မွ
ဆလုိင္းကစ္ (ပ္) (ခ်င္းျပည္) ၏ သမုိင္း စာမ်က္ႏွာသစ္ ခ်ယ္မႈန္းၾကစို႔ ေဆာင္းပါး …မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၁-၈၂
တုိင္းရင္းသား ဘာသာစကားတုိ႔ကုိ တတ္ေျမာက္ၾကျခင္း ျဖင့္ တဦးအေၾကာင္းကုိတဦး သိနားလည္ၿပီး တုိင္းရင္းသား ေသြးစည္းညီၫြတ္မႈ၊ ျပည္ေထာင္စုစိတ္ဓါတ္ျပည့္၀မႈ၊တုိင္းရင္းသား အခ်င္းခ်င္း ႐ုိင္းပင္းကူညီမႈစေသာ အက်ိဳးတရားမ်ား စည္ပင္ဖြံ႔ထြား တုိးတက္ႀကီးပြားလာမည္သာျဖစ္ပါသည္။ …(စာ ၈၀) မွ
သားဦး (ရွမ္းျပည္)၏ ခ်င္းဘာသာစကားက်မ္းမ်ားေဆာင္းပါး … မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၁-၈၂
တကယ္ဆုိ … ႏူသဲဟာ အမိခ်င္းေျမမွာေနၿပီး တုိင္းျပည္ရဲ႕ သားေကာင္းရတနာျဖစ္တဲ့ ဆလုိင္းကုိ အလြမ္းေတြနဲ႔ အေဖာ္ျပဳယင္း ဂုဏ္ယူေနရသူပါ။ အလ်င္ကလည္း ဂုဏ္ယူခဲ့သလုိ၊ အခုလည္းဂုဏ္ယူေနဆဲပါ၊ ၿပီးေတာ့ ေနာင္လည္း ဂုဏ္ယူေနအုံး မွာပါ ဆလုိင္းရယ္။ ဒါေပမယ့္ ခ်င္းမ်ိဳးဆက္သစ္ေတြကေကာ ဆလုိင္းကုိ ဂုဏ္ယူႏုိင္ၾကအုံးမွာလား၊ ႏူသဲကုိ ထည့္မတြက္ပဲ ခ်င္းမ်ိဳးဆက္ႏြယ္သစ္အတြက္ စဥ္းစားစမ္းပါ ဆလုိင္းရယ္ …။ … (စာ ၉၂) မွ
မုိင္မၾကည္ (မတူပီ) ၏ ဂုဏ္ယူပါတယ္ ဆလုိင္းေရ ၀တၳဳတုိ …မွ။
ခ်င္းမဂၢဇင္း ၁၉၈၁-၈၂
“ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ ပညာသင္ၾကားေနတာကုိ လူႀကီးမင္းက ကုိယ္လြတ္႐ုန္းဖုိ႔ သက္သက္အတြက္ အသုံးခ်ေစခ်င္သလား၊ လူမ်ိဳးတမ်ိဳး ျဖစ္ပါလ်က္နဲ႔ ညီအစ္ကုိမွန္းမသိတဲ့ဘ၀ကုိ လူႀကီးမင္းက ဒီလုိပဲ ၾကည့္ရက္သလား၊ စာေပေပ်ာက္ယင္ လူမ်ိဳးပါေပ်ာက္ တယ္ဆုိတာ လူႀကီးမင္း မၾကားမိဘူးလား” ဆုိၿပီး ေမးခ်င္လွသည္။ သုိ႔ေသာ္ ဘာမွမေမးျဖစ္။ ေမးရန္လည္း လုိမည္မထင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ဒီေလာက္ပညာတတ္ၿပီး ခ်င္းျပည္ႏွင့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေရးကုိ လွည့္မၾကည့္ပဲ ကုိယ္လြတ္႐ုန္းကတည္းက သူဘယ္လုိလူလဲဆုိတာ သိထားၿပီပဲ မဟုတ္ပါလား။ … (စာ ၁၁၄) မွ
… ဤေတာင္တန္းမွ ျပည္သူမ်ားသည္ ဘ၀ကုိ အိပ္မက္မက္ေနသူမ်ားမဟုတ္၊ ဘ၀ကုိ လည္စင္းခံၿပီး အ႐ႈံးေပးသူမ်ားလည္း မဟုတ္ၾကေပ။ လူသားပီသစြာ ရပ္တည္ႏုိင္ေရးအတြက္ သဘာ၀ေလာကႀကီးကုိ အနီးကပ္ဆုံးတုိက္ပြဲ၀င္သူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ စုစည္းညီၫြတ္ေသာ ျပည္သူတုိ႔ လုပ္အားျဖင့္ သဘာ၀တရား ၏ မူလဖန္တီးမႈကုိ တေန႔ အႏုိင္ယူရမည္ဟု လုံး၀ယုံၾကည္သည္။ စုစည္းညီၫြတ္ေသာ ျပည္သူတုိ႔၏ စြမ္းအားကုိ မည္သည့္အရာကမွ် တားဆီးႏုိင္လိမ့္မည္ မဟုတ္ေပ။ … (စာ ၁၁၇) မွ
ဆလုိင္းမႈံး၏ ေက်ာခ်မ္း၍ ရင္ပူေသာည ၀တၳဳတုိ … မွ။
